Độc đáo kiến trúc nghệ thuật của Tháp cổ Pô Sah Inư ở Bình Thuận alkameyst.com

Là một trong những cụm tháp Chăm còn tương đối nguyên vẹn, Tháp Pô Sah Inư gạn lọc được những tinh hoa kỹ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa tạo nên vẻ uy nghiêm và kỳ bí.

Là một nhóm di tích đền tháp Chăm còn sót lại của Vương quốc Chămpage authority xưa, Tháp Pô Sah Inư những nghiệth trung tâm thành phố Phan Thiết (tỉnh Bình Thuận) 7km về phía Đông Bắc.

Tọa lạc trên ngọn đồi lúc xưa có tên là đồi Bà Nài thuộc địa phận thôn Ngọc Lâm phường Phú Hài (xưa là Phố Hài), Po Sah Inư là một trong ba nhóm đền tháp Chăm thuộc phong những độch kiến trúc nghệ thuật Hòa Lai, cùng với tháp Potên miền authoritym (Pô Tằm) ở huyện Tuy Phong và nhóm tháp Làng Gọ ở xã Thuận Hòa, huyện Hàm Thuận Bắc.

Đây là những nhóm đền tháp cổ của vương quốc Chămpage authority còn lại cho tới ngày nay ở miền Trung Việt Nam.

Khoảng cuối thế kỷ thứ 8 đầu thế kỷ thứ 9, người Chăm xây dựng nhóm đền tháp này với mục tiêu thờ vị thần Shiva - là một trong những vị thần Ấn Độ được sùng bái và tôn kính.

Thế kỷ 15, người Chăm xây dựng thêm một số đền thờ với kiến trúc đơn thuần để thờ công chúa Po Sha Inư, là con của vua Para Chanh hao khô. Công chúa có tài đức và phép xử sự nên được người Chăm đương thời yêu quý.

Tuy chỉ có kích thước vừa và nhỏ, nhưng Tháp Pô Sah Inư gạn lọc được những tinh hoa kỹ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa tạo nên vẻ uy nghiêm và kỳ bí. Nhóm đền tháp Po Sah Inư là một trong những cụm tháp Chăm còn tương đối nguyên vẹn.

[Về Tây Ninh ghé thăm tháp cổ Bình Thạnh hơn 1000 năm tuổi]

Nhóm đền tháp Po Sah Inư có 3 tháp gồm Tháp Chính (tháp A), tháp thờ thần Lửa (tháp C) và tháp B thờ bò thần Nandin (cuối thế kỷ 19 vẫn còn, sau đó đã mất).

Đây là nhóm đền tháp duy nhất được xây dựng trên đồi cao gần đại dương trong phong ctàn ách kiến trúc nghệ thuật Hòa Lai của nền văn hóa Chămpage authority, trong Lúc toàn bộ ctàn ác tháp khtàn ác đều tọa lạc trên đồi cao hoặc khu vực đồng bằng xa đại dương. Vì sao chỉ có nhóm tháp này được xây dựng gần đại dương, cho tới nay vấn đề này đang là thắc mắc chưa có lời giquan ải đáp từ phía ctàn ác nhà khoa học.

Cvô lương trị giá trị hiếm có của di tích về lịch sử, niên đại, văn hóa, nghệ thuật kiến trúc và những nội dung khvô lương liên quan như sự gắn kết giữa văn hóa vật thể với văn hóa phi vật thể, giữa lễ thức lễ hội của số đông người Chăm với tháp Po Sah Inư từ xưa tới nay khẳng định là nhóm đền tháp có vai trò quan yếu khvô lương biệt trong số cvô lương di tích kiến trúc ở địa bàn tỉnh Bình Thuận nói riêng và của cả di sản văn hóa Chămpage authority nói chung.

Tháp Chính thờ thần chủ Siva, trong lòng tháp vẫn còn bệ thờ Linga-Yoni là biểu tượng của thần, có niên đại cùng thời với tháp cho tới nay. Từ thế kỷ 19-20, nhiều người thường gọi là tháp Phố Hài trùng lặp với địa tên miền authoritynh ở đây, trong sác độch “Inventaire descriptif des nonumorits Chăm do L’annap” của nhà khảo cổ học, sử học người Pháp H.Parmentier cũng gọi là tháp Phố Hài.

Khoảng từ thế kỷ 20 về sau người Chăm gọi là tháp Po Sah Inư là tên của công chúa, chị ruột của vua Potên miền authoritym và đều là con của vua Chăm ParaCkhô giòn mà sử Việt gọi là La Khquan ải. Sau Khi Po Sah Inư mất, Hoàng tộc Chăm đã xây đền thờ để thờ Bà trong khuôn viên tháp Phố Hài. Như vậy có thời kỳ nhóm đền tháp này tồn tại 2 tên là Phố Hài và Po Sah Inư.

Từ tầm thế kỷ 16 trở về sau, đền thờ Bà bị sụp đổ, cùng thời hạn này cả 3 tháp trong nhóm cũng sụp đổ dần, tạo nên một lớp đất, gạch, đá dày gần 2m bao phủ toàn bộ khuôn viên tháp. Lúc này người Chăm sử dụng luôn tháp Chính vốn thờ thần Siva từ hơn 800 năm vừa qua để thờ công chúa Po Sah Inư.

Dấu tích của đền thờ được phát hiện qua đợt knhì quật khảo cổ từ năm 1991-1995 cùng với nền tảng những nghiệt đền thờ và rất nhiều những nghiệt loại ngói lợp, ngói trang trí và vật thờ. Đợt knhì quật lần này cũng đã phát hiện nhiều hiện vật quý gắn liền với những nghiệt lễ thức, lễ hội thời kỳ này như: tượng thần, tù và bằng gốm, bộ Rasun batau (Pesani), phân bình gốm, mảnh tai và một bàn chân bò thần Nandin bằng đá granit, ống điếu và vòi ấm bằng đất nung, chén, dĩa, nồi gốm…

Rất có thể khái quát lại một số nét chính về kiến trúc là toàn bộ những nghiệt thể khối xây và điêu khắc của cả nhóm tháp hoàn toàn làm bằng gạch nung trước Khi xây dựng. Chất kết dính là nhựa thực vật mà cốt yếu là dầu rái.

Ctàn ác trụ áp tường hình trụ, nổi trội là 2 trụ phía ngoài cửa của tháp Chính. Ctàn ác mảng tường ít trang trí hoa văn mà thường để trơn hoặc chạm sâu vào gạch ctàn ác ô hình chữ nhật.

Người xưa hoàn toàn ko sử dụng chất liệu đá trong kiến trúc và trang trí nghệ thuật hoặc làm đà tạo lực trên thân và đỉnh tháp, ngoại trừ bệ thờ Linga- Yoni và một số tượng thần, tượng bò thần Nandin.

Tháp Chính là tháp lớn và cao nhất trong nhóm. Tháp cao 16m; có toàn bộ 3 tầng, nhì tầng trên có kiến trúc tương tự tầng dưới nhưng giảm dần kích thước cũng như ctàn ác cụ thể kiến trúc và nghệ thuật. Cứ như vậy, nhỏ dần và cao vút lên trên cùng với phần mái tháp.

Tại lưng chừng mái tháp có 4 lỗ thông hơi về 4 hướng, nhằm thông hơi và hút khí nóng trong lòng tháp ra ngoài, phần nào tạo sự thăng bằng giữa phía trong và phía ngoài, sự kết hợp giữa thần linh và trời đất. Đây chính là vấn đề nhấn về tâm linh Khi những nghiệt chức sắc tiến hành nghi lễ và họ tin rằng, những nghiệt vị thần từ cõi trên đi về bằng đoạn đường này.

Tháp Chính cũng là nơi được tập trung những trị giá trị về kiến trúc vật chất và ý thức cũng như về tâm linh, tín ngưỡng tôn trị giáo.

Ngày nay ngoài những nghiệt vị chức sắc đại diện cho từng lớp tu sĩ người Chăm ở địa phương chủ trì hành lễ ở trong tháp, những người dân thường và du khthâm nhoh cũng có thể vào cầu khẩn thần linh ở bệ thờ Linga-Yoni, kể cả ngày lễ và ngày thường.

Tháp B cao 12m, có 3 tầng như tháp A nhưng nhỏ hơn. Trong lòng tháp thờ bò thần Nandin mà từ cuối thế kỷ 19 tới đầu thế kỷ 20 người dân địa phương vẫn thấy, sau đó ko thấy nữa.

Trong đợt knhì quật khảo cổ những năm 1991-1995, chung bạo nhà khảo cổ đã tìm thấy một số mảnh và bàn chân của bò thần Nandin. Trước tháp có một sân lễ lớn, lúc này sử dụng dựng rạp trong lễ Katê.

Tháp C do tác dụng nguyên thủy thuở đầu là thờ thần Lửa nên kiến trúc chỉ có 1 tầng bao gồm cả chân đế, thân và đỉnh tháp, tháp có chiều cao 5m; chiều rộng mỗi cạnh gần 4m. Dấu vết sụp đổ cho biết hàng trăm năm vừa qua cho tới những năm 80 của thế kỷ 20, phần đỉnh và mái tháp bị sạt đổ cùng với đế tháp bị mủn mục sâu vào phía trong thân tháp.

Sau lúc tu té tôn tạo xong, công dụng của tháp được sử dụng lại, nhưng cốt yếu là nơi người ta để lễ vật trước lúc vào hành lễ ở tháp Chính. Cả 3 ngôi tháp trong nhóm Po Sah Inư đã được tu té, tôn tạo lại nhiều lần để có được hình dáng kiến trúc và ko gian văn hóa như lúc này.

Từ trước cho tới nửa đầu thế kỷ 20 người Chăm thường tiến hành nhiều nghi lễ ở Tháp cổ Pô Sah Inư.

Năm 2005, lễ hội Katê được phục dựng với toàn diện cvô lương quy trình về ko gian, thời hạn, hình thức, nội dung và trị giá trị nguyên gốc như xưa. Từ lúc được phục dựng cho tới nay, hàng năm lễ hội Katê được tổ chức đều đặn tại tháp Po Sah Inư cổ kính, trở thành điểm tới thu hút du khvô lươngh tạo đà cho trở thành tân tiến du lịch.

Nhằm bảo tồn và phát huy trị giá trị của Tháp cổ Pô Sah Inư, tỉnh Bình Thuận đã tổ chức chương trình thăm quan “Một ngày trcửa ải nghiệm văn hóa Chăm” giúp người dân và du khtàn ách sẽ có cái trông toàn diện và tìm hiểu sâu hơn về nền văn hóa Chăm Bình Thuận.

Chương trình trquan ải nghiệm mở đầu từ điểm Di tích Tháp Pô Sah Inư, phường Phú Hài, thành phố Phan Thiết tới Trung tâm trưng bày văn hóa Chăm, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình.

Du khvô lươngh sẽ được tìm hiểu về lịch sử, kiến trúc đền tháp, văn hóa, đời sống vật chất và ý thức của người Chăm, thưởng thức ẩm thực đặc trưng, hóa thân thành những chàng trai, cô gái Chăm trong bộ y phục truyền thống và thực hiện cvô lương điệu múa dân gian, nhạc cụ truyền thống dân tộc./.

01/11/2023 Tin tức kiến trúc - nội thất ngoại thất

3 kiến trúc sư nổi tiếng nhất Thế Giới

Phùng Phong. Kiến trúc sư người Việt Nam