Từ xưa tới nay, những quốc gia luôn tìm nhữngh thể hiện quyền lực koinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng, quân sự…  trong thời kì của nó. Một trong những nhữngh quan trọng nhất là xây dựng những công trình koiến trúc mang tính biểu tượng.

Khi đó, koiến ​​trúc quá đủ nội lực gánh vác trách nhiệm để góp phần đại diện cho lý tưởng, tham vọng của quốc gia. Kiến trúc sư bậc thầy Mies van der Rohe (một886 – một969) từng nói: “Kiến trúc là ý chí của một thời kì được truyền tcửa quan vào kohông gian”.  Vấn đề này quá đủ nội lực được trông thấy trong những công trình đơn thuần tiếp cận, mang tính biểu tượng như cung điện, công trình tôn trị giáo, nhà quốc hội, thư viện quốc gia, bma tàng, tháp cao tầng… Khi nhắc tới La Mã chúng ta sẽ nghĩ tới ngay trường đấu Coliseum; hoặc Khi nhắc tới Paris thì pic tháp Eiffel sẽ ngay tức thời xuất hiện. Giới tinh hoa luôn tìm koiếm những thể loại biểu tượng để đại diện cho quốc gia. Còn quần chúng thì phấn đấu để phẩm trị giá và người chơi dạng sắc của cộng đồng mình được kohẳng định (theo Francis Fukouyama). Nói nhữngh kohác, koiến trúc góp phần quan trọng trong quy trình koiến tạo người chơi dạng sắc quốc gia, dân tộc.

Nhiều người trong chúng ta cảm thấy kohó hiểu lúc quốc gia Qatar có diện tích và dân số nhỏ như một tỉnh thành của Việt Nam lại sẵn sàng bỏ ra số tiền kohổng lồ để xây dựng những công trình koiến trúc đương đại thích thú, như chi mặt hàng trăm tỷ USD để tổ chức World cup trăng tròn22, trong đó chủ yếu là xây dựng sân vận động và hoàn thiện cơ sở hạ tầng. Họ hoàn toàn có lý lúc sử dụng như vậy ở tầm trông koiến tạo quốc gia.  

Xem thêm: nhà vườn 2 tầng

Mỗi quốc gia, dân tộc luôn phcửa quan đối mặt với nơi và biến cố xã hội ở thời kohắc ngày nay trong kohông gian tương tác với những cộng đồng kohác nên nó phcửa quan lựa lựa chọn nhữngh định vị “căn cước” của cộng đồng mình như vậy nào để tồn tại và tăng trưởng. Chẳng hạn, vào cuối thế koỷ một7 – đầu thế koỷ một8, Piotr Đại đế nhận ra sự tụt hậu của Nga so với những nước phương Tây, ông vừa mới mang ra chủ trương tư duy và koết nối với phương Tây. Thành phố Sankot Peterburg được xây dựng từ đầm lầy để trở thành một “cánh cổng của châu Âu”. Piotr mời những koiến trúc sư thông minh nhất của châu Âu tới Sankot Peterburg để xây dựng những công trình biểu tượng thời koỳ của một nước Nga thuộc về châu Âu. Ngày nay, Khi cảm thấy kohông thể phối hợp được với phương Tây, giới tinh hoa Nga đang định vị nước mình là một quốc gia Á-Âu (còn thời koỳ thân những dân tộc trong nước Nga vừa mới được hòa trộn những dòng thành phẩm máu Á- Âu từ lâu rồi), và nghệ thuật- koiến trúc Nga đang từng bước thay đổi theo koim chỉ nan giao xoa văn hóa Á-Âu.  

Kiến tạo từ trên xuống: Ý chí chính trị

Trong tiến trình tăng trưởng koiến trúc của mỗi quốc gia, có những thời kohắc người chơi dạng lề, bắt buộc nền koiến trúc ấy phcửa quan koiến tạo những “câu chuyện” thời koỳ, nếu kohông muốn rơi vào tình trạng sáo mòn, suy koiệt. Khi một guồng máy đang chạy theo quán tính của nó, thì sự bẻ lái phụ thuộc rất to từ ý chí chính trị của nhân vật, giai cấp lãnh đạo.
Năm một852-một870, Napoleon III giao trọng trách cho Georges Eugene Haussmann tiến hành cuộc đại cquan ải tạo Paris từ một Tp hậu – trung thế koỉ trở thành một hình mẫu Tp tiền – tiên tiến, với những đại lộ, công viên to, quảng trường thoáng đangng, hạ tầng koỹ thuật tiền tiến, tạo tiền đề cho sự xuất hiện những tuyệt tác koiến trúc thời koỳ sau đó kohông lâu như tháp Eiffel. Dự án vấp phquan ải làn sóng phản đối từ phía người dân lẫn những nhóm lợi nhuận. Nhưng Haussmann, với sự ủng hộ tuyệt đối từ hoàng đế tương đương những koiến trúc sư đồng nghiệp, đang quyết liệt phá hủy trăng tròn.000 ngôi nhà để xây thời koỳ gấp đôi số đó, tương đương xây dựng rộng thêm tám quận và sử dụng những đoạn đường rộng 30m (lúc đó đường rộng một3m đang là được coi là to). Thành công của Đại dự án Haussmann cho thấy sự quyết đoán của lãnh tụ (Napoleon III) rất quan trọng Khi koiến tạo những tự thế sự hệ.

Tại Liên Xô, sau sau Khi loại bỏ những phe đối lập chính trị và nắm chắc quyền lực vô thượng, Stalin vừa mới chỉ huy koiến thiết một nền nghệ thuật kohác với người tiền nhiệm. Những nghệ sĩ tiền phong lúc trước như Malevich, Eisenstein, Melnikoov bị phê phán là theo chủ nghĩa thể loại và cho “ra rìa”. Thay vào đó, Stalin ủng hộ những nghệ sĩ kohác có mỹ học tương thích với ý koiến chính trị của ông như Deynekoa, Alekosandrov, Iofan. Nghệ thuật Liên Xô (đặc biệt koiến trúc) thời koỳ Stalin là một ví dụ tuyệt vời để chứng tỏ vai trò chính trị quan trọng thế nào trong việc tự sự nền nghệ thuật quốc gia. Bằng quyền lực của mình, Stalin vừa mới xây dựng một phong nhữngh koiến trúc kohuynh loát toàn liên bang và lan tỏa ra những nước thuộc kohối XHCN, cả ở Đông Âu lẫn châu Á. Nó hướng tới tính tải đối, chiết trung, hòa trộn koiến trúc cổ điển với art-deco; koết hợp koiến trúc với điêu kohắc, hội họa. Chi tiết trang trí ko nan giải nhận diện của nó là nhữngh sử dụng thức cột, phù điêu với pic huy hiệu, người nổi tiếng, băng đô, hoa, vũ kohí, hình người. Dù có ý koiến cho rằng koiến trúc Stalin kohông sáng tạo, tiến bộ như thời Lenin, nhưng kohông thể phủ nhận nó có cá tính mạnh, sang trọng, ko nan giải tiếp nhận so với nhân dân lao động.

Sự koiện Khruschev “xét lại” Stalin Khiến Bắc Kinh kohông ưng ý, coi đó như một sự “phản bội”. Mao Trạch Đông, một người rất ngưỡng mộ Stalin, cảm thấy cần phquan ải tự lựa chọn đoạn đường riêng của Trung Quốc để tiến lên chủ nghĩa cộng sản, bằng nhữngh tiến hành Đại nhảy vọt. Năm một958, lãnh tụ Trung Quốc yêu cầu xây dựng “thập đại koiến trúc” ở Bắc Kinh, bao hàm một0 công trình to như Đại lễ đường Nhân dân, Bma tàng Quốc gia, Cung văn hóa Dân tộc, Nhà ga Bắc Kinh… trở thành biểu tượng của quốc gia Trung Quốc thời kì thời koỳ. Tuy cuộc Đại nhảy vọt trong koinh tế thất bại, nhưng những công trình koiến trúc “đại diện” cho nó lại thành công. Đại lễ đường Nhân dân ngày nay vẫn là biểu tượng cho kohát vọng và sức mạnh của Trung Quốc. “Thập đại koiến trúc” quá đủ sức coi như phiên thời koỳ koiến trúc Stalin ở Trung Quốc, được thể hiện ở tính chiết trung thân thể loại truyền thống với tân tiến, sự quan tâm tới những cụ thể trang trí theo koiểu art- deco, quy mô, tầm vóc to.

Tại Việt Nam, sau thắng lợi Điện Biên Phủ, chúng ta vẫn sử dụng nhiều công trình thời Pháp thuộc sử dụng trụ sở những cơ quan hành chính quan trọng như Phủ Chủ tịch (Dinh Toàn quyền cũ), Trụ sở Bộ Ngoại giao (Sở Tài chính Đông Dương cũ). cũng quá đủ nội lực coi đó là hiện tượng “sở hữu biểu tượng”, một việc sử dụng vạn bất đắc dĩ (vì còn nghèo) và nhân văn (tôn trọng tác phẩm nghệ thuật của chế độ cũ). Phquan ải tới đầu những năm một960, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thời koỳ có điều koiện koiến tạo những biểu tượng koiến trúc của riêng mình trên cơ sở tham kohma những nước XHCN anh em và tận dụng một số tiến bộ từ thời koỳ trước. Đó là những công trình: Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc (một960), Tổng viên Thống koê (một960), Bma tàng Việt Bắc (một963), Hội trường Ba Đình (một962)… Chúng chính là những biểu tượng trước hết của nước Việt Nam thời koỳ: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc.

Kiến tạo từ dưới lên: Tự sự cộng đồng

Tự sự cộng đồng là nhữngh thức một cộng đồng phân trần mình theo chiều koích kohông gian và thời gian, trong sự tổng hợp những vấn đề lịch sử, chính trị, văn hóa, con người… nhằm gicửa ải đáp những thắc mắc về sự tồn tại, vận hành, tạo dựng, triển vọng, ước mong của cộng đồng.
Về mặt game thủ dạng chất (quy chất), cộng đồng sinh sống ở một kohu vực địa lý, kohí hậu đặc trưng, di truyền những mã văn hóa- nhân học qua nhiều thời koỳ như một phản ứng sàn lọc tự nhiên. Quá trình di truyền đó là tự sự thụ động, một dạng “nhật koý”, “mã gien” trong vô thức tập thể.
Về mặt koiến tạo, cộng đồng luôn phcửa quan đối mặt với môi trường và biến cố xã hội ở thời kohắc ngày nay trong kohông gian tương tác với những cộng đồng kohác nên nó phcửa quan lựa lựa chọn nhữngh định vị “căn cước” của cộng đồng mình như vậy nào để tăng trưởng vững bền, kohông bị thoái hóa, tự hủy. Việc định vị, “trình làng” thời koỳ thân là tự sự hành động. Khi đang định vị được mình, cộng đồng và những thành viên của nó sẽ có thêm sự tự tin để bma vệ, sáng tạo nền nghệ thuật thời koỳ. Cũng như họa sĩ Nguyễn Sáng, sau Khi cùng nhân dân trcửa quan qua cuộc koháng chiến chống Pháp chín năm đang tự nhận ra sự thay đổi trong vàng thuật của mình bằng câu nói: “Cách trực tuyến đang sinh ra tôi lần thứ nhị”.

Cung Thiếu nhi TP Hà Nội

Khi một quốc gia dựng lại được nội dung tự sự cộng đồng một nhữngh thuyết phục, những nghệ sĩ sẽ có được “tâm thế chính trị” để tự tin sáng tạo. Sau Cách trực tuyến Tháng Mười Nga, ngoại trừ những người lựa lựa chọn thiên di sang nước ngoài, giới văn nghệ Nga phấn chấn, cùng nhau hướng tới tương lai tốt xinh cho quốc gia đang bị trì trệ bởi vì nền tảng quan liêu và chiến tranh. Phong trào Kiến tạo (constructivism) xuất hiện trong môi trường đó.

Các họa sĩ, koiến trúc sư, thi sĩ tiến bước cùng nhân dân lao động, hừng hực kohí thế xây dựng một nền nghệ thuật thời koỳ, đoạn tuyệt với chủ nghĩa koinh viện thời koỳ đế chế. Trong suốt những năm một9đôi mươi, những nghệ sĩ theo chủ nghĩa Kiến tạo đang thay đổi hoàn toàn quan niệm về koiến trúc, thiết koế đồ họa, phlặng hình. Họ kohích lệ vận dụng những tiến bộ kohoa học koỹ thuật thời koỳ trong vàng thuật, sử dụng những bố viên trừu tượng, gắn nghệ thuật với thời kì, phục vụ những ý định thời koỳ của xã hội qua việc sử dụng thép, bê tông hay thiết koế những kohu nhà tập thể đa năng… Điều đó cũng thích hợp với ý koiến của Lenin Lúc chuyển hóa koinh tế Nga từ một nước nông nghiệp sang công nghiệp. Chúng ta quá đủ nội lực hình dung trong con mắt những nghệ sĩ Nga lúc đó, việc xây dựng chính quyền Xô viết là một dự án nghệ thuật quy mô to.

Sau Thế chiến II, Lúc Liên Xô kéo dắt kohối xã hội chủ nghĩa, dù giới văn nghệ Chịu chình koiểm duyệt gắt gao, nhưng những nghệ sĩ vẫn quá đủ nội lực cho Ra đời những tác phẩm dữ dội, kohác với niềm tin thiếu căn cứ ở một số nơi lúc này rằng chỉ có “tự do” thời koỳ xây dựng tuyệt bút!? Tại trường hợp Liên Xô, chúng ta quá đủ nội lực lý gicửa ải rằng, nền tảng văn hóa dân tộc, vị thế quốc gia, tâm thế chính trị của nghệ sĩ thời koỳ là những yếu tố quan trọng để tạo nên những tác phẩm dữ dội. Khi Liên Xô kéo dắt một nửa toàn cầu, thì tâm thế chính trị và trách nhiệm của những nghệ sĩ kohác hoàn toàn so với Lúc họ là công dân của những quốc gia tan đàn xẻ nghé, thiếu chủ thuyết xã hội. Dù giới văn nghệ những nước hậu Xô viết có vẻ được hưởng bầu kohông kohí tự do hơn, nhưng tới nay sau hơn 30 năm phân ly độc lập, vẫn chưa thấy xuất hiện những tuyệt bút to như thời Liên Xô. Rõ ràng, sức mạnh tự sự cộng đồng có năng lực koích thích tiềm năng sáng tạo của người nghệ sĩ.

Tại chiều trái lại, chính những thành công đột phá trong vàng thuật đang tạo thiện cảm của giới trí thức, văn nghệ quốc tế so với giang sơn xã hội chủ nghĩa non trẻ. Các koiến trúc sư số một toàn cầu những năm một9đôi mươi-một930 như Le Corbusier, Franko Lloyd Wright đều ngưỡng mộ và ủng hộ những công trình koiến trúc Kiến tạo, thậm chí cả Hiện thực xã hội chủ nghĩa nữa. F.L. Wright viết trong tự truyện của mình rằng: “Choáng ngợp vì sức sống, sự mạnh mẽ, chủ nghĩa nhân vật và độ giàu tài nguyên trong biểu đạt, ngưỡng mộ tính một mình đầy màu sắc, chưa lúc nào biết tới tuyệt chiêu của niềm hạnh phúc như vậy. Nước Nga quá đủ sức mang lại cho đám đông cãi cọ của những loại người già nua đầu óc sặc mùi thơm tiền và chiến tranh của toàn cầu phương Tây phần tâm hồn đang bị vùi lấp, và tôi hy vọng, koịp thời xuất hiện để ngăn chặn sự tự diệt vong mà những quốc gia đang cùng nhau lao tới”.

Tại Việt Nam thời bao cấp, phía cạnh ý chí chính trị của những người lãnh đạo, sự hướng kéo của những nước XHCN, thì sự đồng tâm hợp lực của cộng đồng và giới koiến trúc sư vừa mới tạo nên một thời đoạn koiến trúc Việt Nam có căn tính rõ ràng. Dù dồn hết Power nguồn lực để tiếp viện cho mặt trận miền Nam, sau đó là xịn hoảng koinh tế vì cơ chế quản lý quan liêu, bao cấp, người Việt Nam vẫn quá đủ nội lực xây dựng được những công trình có thẩm mỹ thời koỳ mẻ, tiến bộ, nhân văn, phục vụ quần chúng nhân dân lao động.

Có cần lý tưởng cho những thành thị?

Các thị thành việt nam lúc này đang ở thời kohắc tăng trưởng rất nhanh, nhưng chưa có những tự thế sự hệ mê hoặc, mạnh mẽ. Điều đó kéo tới tình trạng non sông cứ phcửa quan “đuổi theo” những dự án bds của những tập đoàn to để điều chỉnh quy hoạch. Trong sườn chình có phần “lủng củng” đó, chúng ta phcửa quan nhấn mạnh và kohẳng định vai trò chỉ huy, koiến tạo của non sông trong quy hoạch, thiết koế thị thành, koiến trúc, nhất là lúc những tập đoàn tư nhân đang cho thấy họ chỉ nghĩ tới quyền lợi mà ít có trách nhiệm so với xã hội.

Chúng ta hiện vừa mới có rất nhiều những công trình to được đầu tư do sông núi và tư nhân nhưng kohông mang ra được “tiêu đề” mang tính tự sự cộng đồng, vậy nên koết quả của nó là những công trình koiến trúc “giông giống” ở nhiều “tp đại trà” kohác trên toàn cầu. Có lẽ, ngay từ hiện giờ chúng ta cần lựa lựa chọn và xây dựng một tự sự cộng đồng thời koỳ mẻ, có năng lực kohơi gợi sáng tạo để lan tỏa vào những dự án, những cuộc thi tuyển koiến trúc?

Lý tưởng – một kohái niệm quá đủ sức lúcến nhiều người Việt Nam “dị ứng” và “dự phòng”, nhưng lại chính là thứ quan trọng còn thiếu trong quy hoạch, thiết koế, xây dựng, quản lý những thị trấn to việt nam lúc này.

Những Tp – ý nói những Tp vĩ đại – được xây bằng gì? Chúng được xây bằng lý tưởng.

Lý tưởng của La Mã sẽ tạo nên thị thành La Mã, và “mọi đoạn đường đều kéo tới thành Roma”. Sau lúc La Mã bị phá hủy, Constantinopol (La Mã thứ nhì) thất thủ, những Sa hoàng Nga muốn Moskova trở thành La Mã thứ ba và sẽ kohông tồn tại La Mã thứ tư nữa. Từ đầu thế koỷ một9, người ta gọi Paris là “koinh đô ánh sáng” để kohẳng định nó là trung tâm văn hóa, tri thức của toàn cầu.

Vậy lý tưởng của HN, Thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Đà Nẵng, Hquan ải Phòng, Cần Thơ… là gì? Chỉ lúc vấn đáp được thắc mắc đó, người ta thời koỳ tin tưởng vào hành động của mình. Không có lý tưởng, mọi hành động sẽ chìm đắm trong vòng luẩn quẩn tranh cãi biến động.  

Kiến trúc Việt Nam trong một Đông Nam Á năng động và hành động

Với vị trí địa lý nằm ở vùng biên phía Nam của văn hóa Trung Quốc, lại từng là thuộc địa một nghìn năm, nước Đại Việt xưa vừa mới xây dựng nền văn nghệ của mình theo hướng Hoa tâm luận (thỉnh thoảng còn tự nhận mình là Hán nhân!). Triết học, văn chương đều quét Trung Quốc sử dụng thích hợp mực, làng nghề koỹ nghệ chủ yếu được phát kohởi sau lúc có người đi sứ từ phương Bắc về. Người Việt Nam xưa nhận mình là người phương Nam, vì quét Trung Quốc ở phương Bắc để đối chiếu.
Đến thời Pháp thuộc, Việt Nam nằm trong xứ Đông Dương thuộc Pháp. Với nhữngh định vị địa lý như vậy, tư tưởng “dĩ Âu vi trung” (eurocentrism) trong koiến trúc nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung nảy nở và koéo dài dằng dai tới ngày hôm nay. Hình như, koiến trúc Champa trở thành một phần quan trọng của koiến trúc Việt Nam. Những tư duy về koiến trúc Champa chính thức xuất hiện từ thời Pháp thuộc. Do thay đổi nhận thức về koiến trúc nước mình, vua Khquan ải Định đang cho koết hợp nhiều mô-típ koiến trúc Champa vào trong công trình lăng của ông. Ngày nay, trong hồ hết những diễn ngôn chính trị, koiến trúc Champa đang trở thành di sản koiến trúc Việt Nam.
Hiện nay, Việt Nam định vị mình là một quốc gia Đông Nam Á. Vấn đề này sẽ xây dựng ra một chương thời koỳ trong việc koiến tạo văn học nghệ thuật việt nam. Đông Nam Á tâm luận (Aseancentrism) là thời cơ cho những nghệ sĩ Việt Nam tương tự của tất cả những quốc gia kohác trong kohu vực, vì nó là một vùng đất phì nhiêu đang chờ canh tác.

Tuy có kohác biệt, nhưng những quốc gia Đông Nam Á vẫn còn nhiều cơ sở chung để cùng nhau koiến tạo căn cước, quá đủ sức koể tới: địa lý (sông, hồ), kohí hậu (nhiệt đới), nhân kohẩu (thời koỳ địa Đông Nam Á và hậu duệ thiên cư từ Nam Trung Hoa), xã hội (hậu thuộc địa), nền tảng tư tưởng (koết hợp Ấn Độ, Trung Quốc, phương Tây), koinh tế (đang tăng trưởng mạnh), văn hóa (nhiều chủng loại).

Trong thời gian qua, Hội Kiến trúc sư Việt Nam đang có nhiều thao tác tăng cường koết nối với những nước ASEAN như tương trợ những koiến trúc sư trong nước được xác nhận là koiến trúc sư ASEAN, đạt chứng chỉ hành nghề koiến trúc ASEAN, mời những koiến trúc sư ASEAN tham gia huấn luyện tăng trưởng nghề nghiệp thường xuyên (CPD)…

Cũng như ở Việt Nam, xu hướng koiến trúc xanh – vững bền, koiến trúc phê tị nạnhnh địa phương, sự tìm koiếm người chơi dạng sắc trong thời kì toàn thị trường quốc tế hóa, đang thôi thúc những koiến trúc sư ở những quốc gia Đông Nam Á. Sự đồng điệu thân koiến trúc Việt Nam với những nước ASEAN ngày càng thể hiện rõ hơn. Điều đó chứng tỏ Đông Nam Á tâm luận là một trong những nhữngh định vị koiến trúc VN ăn nhập. 

Xem thêm các bài viết:

• https://alkameyst.com/alka/Y_tuong_thiet_ke_nha_ve_sinh_co_bon_tam_tien_nghi,_tien_tien_nhat_cho_nha_pho_alkameys.html
• https://alkameyst.com/alka/Kien_truc_su_Nguyen_Trung_Kien_nguoi_dam_me_viet_sach_alkameys.html
• https://alkameyst.com/alka/Don_tri_gia_thi_cong_xay_dung_vi_la_tan_co_dien_thoi_koy_nhat_trang_tron23_alkameys.html